Chứng phình động mạch chủ khiến nhà báo Grant Wahl tử vong thường được ví như “kẻ giết người thầm lặng” vì không có triệu chứng cụ thể, chỉ biểu hiện ngay trước khi bệnh nhân tử vong.
Ngày 14/12, bà Celine Gounder, vợ nhà báo Mỹ Grant Wahl cho biết anh qua đời khi đang tác nghiệp trận Argentina – Hà Lan ở World Cup 2022 do vỡ túi phình động mạch chủ ngực. Đây có thể là một trong những chứng bệnh đã tồn tại âm ỉ nhiều năm, chuyển biến xấu trong thời gian gần đây.
Theo các chuyên gia, chứng phình động mạch chủ thường được coi là “kẻ giết người thầm lặng”, bởi nhiều người không biết họ mắc bệnh cho đến khi động mạch thực sự bị rách, vỡ, dẫn đến tử vong.
Milind Desai, giám đốc y tế Trung tâm Bệnh về Động mạch chủ tại Cleveland Clinic, cho biết động mạch chủ là mạch máu lớn, mang máu từ tim qua ngực, đến phần còn lại của cơ thể. Nó có ba lớp, cho phép chịu được nhiều áp lực. Tuy nhiên, do di truyền và một số điều kiện y tế, nhiều người có thể bị giãn nở, dẫn đến phình động mạch chủ.
Phình động mạch chủ là hiện tượng động mạch chủ tăng kích thước với đường kính trên 50% và biến dạng thành hình túi, hình thoi, gây bóc tách hoặc vỡ, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, đe dọa tính mạng.
Có hai loại phình động mạch chủ, đó là ở bụng và ngực, với các yếu tố nguy cơ và nguyên nhân khác nhau. Nhà báo Wahl mắc chứng phình động mạch chủ ở ngực. Theo tiến sĩ Desai, nguyên nhân phổ biến nhất của tình trạng này là do di truyền, tức là bệnh nhân có khuynh hướng phát triển triệu chứng nếu trong gia đình có người từng mắc bệnh. Phình động mạch chủ xảy ra bên dưới cơ hoành cũng có thể do xơ vữa động mạch – hiện tượng động mạch dày lên hoặc xơ cứng, gây tăng huyết áp.
Phần lớn ca phình động mạch chủ không có triệu chứng trừ khi bị bóc tách hoặc vỡ. Bóc tách là một vết rách xảy ra ở lớp bên trong của động mạch chủ, khiến máu chảy lan ra thành mạch.
“Nó là loại bệnh cực kỳ ‘khó chịu’. Bạn có thể bị phình động mạch mà chẳng có biểu hiện nào”, Ahmet Kilic, bác sĩ phẫu thuật tim tại Đại học Johns Hopkins, nhận định.
Trong một số trường hợp, phình động mạch có thể gây ra triệu chứng cụ thể, tùy vào vị trí và kích thước của túi phình, theo Viện Y tế Quốc gia. Các triệu chứng gồm khó nuốt, khó thở; thường xuyên cảm thấy no; khàn giọng; đau cổ, hàm, lưng, ngực, dạ dày hoặc vai; đau nhói trong bụng; sưng mặt, cổ hoặc cánh tay.
Các triệu chứng vỡ động mạch chủ thường gặp là choáng váng, nhịp tim nhanh, đau dữ dội và đột ngột ở dạ dày, ngực hoặc lưng.
Nhà báo Grant Wahl cầm trên tay bản sao của chiếc cúp World Cup tại Trung tâm Truyền thông Chính ở Doha, Qatar, ngày 29/11. Ảnh: FIFA
Tiến sĩ Kilic khuyến cáo tìm kiếm sự hỗ trợ về y tế ngay lập tức nếu có những biểu hiện trên, bởi thời gian là yếu tố cực kỳ quan trọng.
Gounder cho biết chồng bà bị “tức ngực ngay trước khi qua đời”. Đây có thể là triệu chứng ban đầu của vỡ động mạch chủ.
“Không biện pháp hồi sức tim phổi (CPR) hay khử rung tim nào có thể cứu được anh ấy. Cái chết cũng không liên quan đến Covid-19 hay tình trạng tiêm chủng”, bà nói.
Người dễ mắc chứng phình động mạch chủ là các bệnh nhân thấp khớp, rối loạn mô liên kết, chẳng hạn hội chứng Ehlers-Danlos, hội chứng Loeys-Dietz hoặc hội chứng Marfan, tiến sĩ Desai cho biết.
Người có tiền sử gia đình bị phình động mạch chủ cũng dễ gặp tình trạng này. Theo Viện Y tế Quốc gia, cứ 10 người bị phình động mạch chủ bụng thì một người có gia đình mắc bệnh. Các yếu tố nguy cơ khác là thói quen hút thuốc, dùng chất kích thích làm tăng huyết áp.
Để sàng lọc bệnh, bác sĩ có thể khám sức khỏe hoặc siêu âm vùng bụng, chụp CT hoặc cộng hưởng từ xem liệu động mạch chủ có lớn hơn bình thường hay không. Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ sẽ chạm vào bụng, nghe tim phổi và kiểm tra mạch ở tay chân.
Tiến sĩ Desai cho biết cần phát hiện và điều trị sớm chứng phình động mạch, tránh nguy cơ tử vong sau này. Thay đổi thói quen, theo đuổi lối sống lành mạnh, ăn các thực phẩm tốt cho tim, chăm hoạt động thể chất và kiểm soát căng thẳng giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh.
Mục tiêu chung của các phương pháp điều trị hiện có là ngăn chặn sự phát triển của chứng phình động mạch, làm giảm khả năng rách hoặc vỡ động mạch. Bác sĩ có thể tập trung điều trị những tình trạng y tế liên quan như cao huyết áp, bệnh tim mạch vành, bệnh thận mạn tính hoặc cholesterol trong máu cao, để giảm nguy cơ mắc bệnh.
Sau khi chẩn đoán, bước quan trọng nhất là giảm căng thẳng cho động mạch chủ bằng cách giảm huyết áp, nhịp tim bằng những loại thuốc như thuốc chẹn beta (thuốc giãn mạch được sử dụng để điều trị bệnh tim mạch). Bệnh nhân cần tránh hoạt động thể chất cường độ cao như cử tạ, cardio, gây quá nhiều áp lực lên động mạch chủ.
Thục Linh (Theo Washington Post)
Nguồn: https://vnexpress.net/can-benh-khien-nha-bao-my-dot-ngot-qua-doi-tai-world-cup-4548529.html
